اثر تاریخ و تراکم کاشت بر برخی صفات زراعی و میزان دی‌آلیل‌دی‌سولفید اکسید گیاه دارویی سیر

چکیده سابقه و هدف: سیر یکی از محصولات مهم زراعی و صادراتی استان همدان به‌شمار می‌آید. سهم این استان از کل تولید سیر کشور حدود 62 درصد است. همچنین در حدود 2000 هکتار از کل سطح زیر کشت این محصول به این منطقه اختصاص دارد. مزیت نسبی و سطح زیر کشت بالای این محصول باعث شده که این گیاه دارویی جایگاه خاصی در کشاورزی این منطقه داشته باشد. از جمله مهمترین عوامل مدیریت زراعیِ مؤثر بر عملکرد و دیگر خصوصیات زراعی، تاریخ کاشت و تراکم بوته می‌باشد. با توجه به اهمیت کشت سیر در استان همدان این پژوهش به‌منظور تعیین مناسب‌ترین تاریخ و تراکم کاشت سیر سفید همدان صورت پذیرفت. مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسی تأثیر تاریخ و تراکم کاشت بر برخی صفات زراعی گیاه دارویی سیر و میزان دی‌آلیل دی‌سولفید-اکسید، آزمایشی در سال زراعی 92 - 91 در مزرعه‌ای زراعی واقع در فاصله ده کیلومتریِ غرب شهر همدان انجام گرفت. در این تحقیق از گیاه دارویی سیر(Allium sativum l.) استفاده گردید و تیمارهای مورد بررسی شامل تاریخ و تراکم‌های مختلف کاشت بودند. آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی به صورت کرت‌های یکبار خرد شده و در چهار تکرار به اجرا در آمد. عامل اصلی زمان کاشت، در سه سطح 15مهر، 30 مهر و 15 آبان، و عامل فرعی تراکم کاشت نیز در سه سطح 40000، 80000 و 120000 بوته در هکتار گزینش شدند. صفات زراعی مورد بررسی شامل: قطر پیاز، وزن سیرچه، طول سیرچه، قطر سیرچه و میزان دی‌آلیل دی‌سولفید‌اکسید (آلیسین) بودند و سیرچه‌های مورد نظر از مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان تهیه شدند. میانگین وزن سیرچه‌های مورد استفاده در هر واحد آزمایشی با توجه به تراکمِ در نظر گرفته شده به ترتیب حدوداً 880 گرم، 2/1 و 6/1 کیلوگرم بود و مقدار دی‌آلیل دی‌سولفید اکسید (آلیسین) نیز با استفاده از دستگاه کروماتوگراف گازی (GC) اندازه گیری شد. یافته‌ها: نتایج این آزمایش نشان داد که تاریخ و تراکم کاشت بر قطر پیاز، وزن، طول و قطر سیرچه و مقدار آلیسین، در سطح یک درصد تأثیر معنی داری داشته و اثرهای متقابل تاریخ و تراکم کاشت، تأثیر معنی‌داری بر میزان آلیسین نشان داد. با توجه به نتایج، بالاترین مقدار قطر پیاز و طول سیرچه از تیمار تاریخ کاشت 15 مهر و تراکم 120000 بوته در هکتار حاصل شد و بالاترین مقدار وزن سیرچه و قطر سیرچه از تیمار تاریخ کاشت 15 مهر و تراکم 40000 بوته در هکتار بدست آمد. همچنین، نتایج نشان داد که بالاترین درصد دی آلیل دی سولفید اکسید معادل (46/1 درصد) از تیمار تاریخ کاشت 15 آبان و تراکم 40000 بوته در هکتار حاصل شد. نتیجه گیری: با توجه به‌یافته‌های فوق و با در نظر گرفتن اهمیت تاریخ کاشت و تراکم بوته در زراعت محصول سیر در منطقه سردسیر همدان، و نیز با توجه به اهمیت ترکیبات شیمیایی سیر و به خصوص ماده مؤثره، با تأخیر در کاشت و کاهش تراکم بوته، بیشترین مقدار ماده مؤثره دی‌آلیل‌دی‌سولفیداکسید حاصل شد به نحوی که در این آزمایش، تاریخ کاشت 15 آبان و تراکم 40000 بوته در هکتار مناسب‌ترین تیمارها جهت دستیابی به بیشترین مقدار از این ماده مؤثره بودند.